เครื่องมือผ่าตัด คือ อุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ใช้ในกระบวนการผ่าตัด

เครื่องมือผ่าตัด
       เครื่องมือผ่าตัด คือ อุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ใช้ในกระบวนการผ่าตัด เพื่อช่วยให้แพทย์สามารถทำการรักษาหรือซ่อมแซมร่างกายของผู้ป่วยได้อย่างแม่นยำ ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพ เครื่องมือเหล่านี้มีหลายประเภทตามหน้าที่การใช้งาน เช่น ตัด เย็บ แหวก แหนบ จับ หรือดูดของเหลว


ลักษณะสำคัญของเครื่องมือผ่าตัด
 • ทำจากโลหะที่ไม่เป็นสนิม เช่น สแตนเลสทางการแพทย์ (surgical stainless steel)
 • ผ่านกระบวนการ ฆ่าเชื้อ ก่อนใช้งานทุกครั้ง
 • มีรูปแบบและขนาดหลากหลายเพื่อให้เหมาะกับ ประเภทของการผ่าตัด

ประเภทของเครื่องมือผ่าตัดหลัก ๆ:
 1. เครื่องมือสำหรับตัด (Cutting Instruments):
 • มีดผ่าตัด (Scalpel)
 • กรรไกรผ่าตัด (Surgical Scissors)
 2. เครื่องมือสำหรับจับหรือหนีบ (Grasping & Holding Instruments):
 • แหนบ (Forceps)
 • คีม (Clamps)
 3. เครื่องมือสำหรับแยกเนื้อเยื่อหรือเปิดช่อง (Retracting Instruments):
 • เบนเนอร์ (Retractor)
 • ห่วงเปิดแผล (Speculum)
 4. เครื่องมือหยุดเลือดหรือหนีบหลอดเลือด (Hemostatic Instruments):
 • Hemostat
 • Kocher Clamp
 5. เครื่องมือเย็บหรือผูก (Suturing Instruments):
 • เข็มเย็บแผล
 • Needle Holder (ที่จับเข็ม)
 6. เครื่องมือดูดของเหลว (Suction Instruments):
 • Suction Tip (เช่น Yankauer)
 • ท่อดูด (Suction Tube)
 7. เครื่องมือเฉพาะทาง:
ใช้กับการผ่าตัดเฉพาะ เช่น
 • เครื่องมือผ่าตัดสมอง
 • เครื่องมือผ่าตัดกระดูก
 • เครื่องมือผ่าตัดตา

ตัวอย่างเครื่องมือผ่าตัดพื้นฐาน
 1. มีดผ่าตัด (Scalpel) – ใช้ในการกรีดเปิดผิวหนังหรือเนื้อเยื่อ
 2. กรรไกรผ่าตัด (Surgical Scissors) – ใช้ตัดเนื้อเยื่อหรือสิ่งแปลกปลอม
 3. คีมจับเนื้อเยื่อ (Forceps) – ใช้จับเนื้อเยื่อหรือวัตถุเล็กๆ
 4. เข็มเย็บแผลและด้ายเย็บแผล (Surgical Needle & Suture) – ใช้เย็บเนื้อเยื่อหลังผ่าตัด
 5. เครื่องหนีบหลอดเลือด (Hemostats / Clamps) – ใช้หยุดเลือดหรือหนีบเส้นเลือด
 6. เครื่องถ่าง (Retractors) – ใช้เปิดแผลหรือแยกกล้ามเนื้อเพื่อให้เห็นภายใน
 7. แหนบ (Tissue Forceps / Dressing Forceps) – ใช้จับเนื้อเยื่อหรือลำเลียงผ้าก๊อซ
 8. ดูดของเหลว (Suction Device) – ใช้ดูดเลือดหรือของเหลวจากบริเวณผ่าตัด

วิธีการดูแลรักษาเครื่องมือผ่าตัด
1. การทำความสะอาด (Cleaning)
 • ล้างทันทีหลังใช้งาน: ล้างคราบเลือด น้ำเหลือง หรือเนื้อเยื่อที่ติดอยู่ด้วยน้ำเย็นหรือน้ำอุ่น (ห้ามใช้น้ำร้อนทันที เพราะอาจทำให้โปรตีนจับตัวแน่น)
 • ใช้แปรงขนนุ่ม: แปรงรอยหยัก รอยต่อ และบริเวณที่เข้าถึงยาก
 • ใช้ผงหรือน้ำยาทำความสะอาดเฉพาะทาง: ห้ามใช้น้ำยาที่มีฤทธิ์กัดกร่อน เช่น สารคลอรีนแรงๆ
2. การฆ่าเชื้อ (Disinfection & Sterilization)
 • การฆ่าเชื้อเบื้องต้น (Disinfection): แช่ในน้ำยาฆ่าเชื้อก่อนนำไปฆ่าเชื้อระดับสูง
 • การฆ่าเชื้อด้วยหม้อนึ่ง (Autoclave): ใช้ไอน้ำแรงดันสูงที่อุณหภูมิประมาณ 121–134°C เพื่อฆ่าเชื้อโรคทั้งหมด
 • การฆ่าเชื้อด้วยก๊าซ (เช่น Ethylene Oxide): สำหรับเครื่องมือที่ทนความร้อนไม่ได้
3. การตรวจสอบสภาพเครื่องมือ
 • ตรวจดูว่าเครื่องมือไม่เป็นสนิม ไม่แตกหัก หรือหลวม
 • ทดสอบการทำงาน เช่น กรรไกรต้องตัดได้ดี คีมต้องหนีบแน่น
4. การหล่อลื่น (Lubrication)
 • ใช้น้ำยาหล่อลื่นชนิดเฉพาะทางหลังทำความสะอาด เพื่อป้องกันสนิมและยืดอายุการใช้งาน (โดยเฉพาะเครื่องมือที่มีข้อต่อหรือกลไก)
5. การจัดเก็บ (Storage)
 • เก็บในที่แห้ง ปลอดฝุ่น และไม่ชื้น
 • ใช้กล่องหรือถาดสำหรับเครื่องมือผ่าตัดโดยเฉพาะ
 • อย่าวางเครื่องมือทับซ้อนกันเพื่อลดความเสียหาย